MOBBİNG NEDİR…
Mobbing ingilizce bir terimdir. Türkçesi işyerinde “Yıldırma” demektir. Her türlü; psikolojik şiddet, ekonomik şiddet, sosyal şiddet, zorbalık, fiziki şiddet, sözlü şiddet, taciz, tehdit ve online-offline takibi içerir. Bu şiddet dizisinden en az bir kaçının minimum altı-6 ay boyunca planlı ve organize bir şekilde uygulanmasıdır.
Terimi ve çerçeveyi Türkiye kültürüne bilim üretilen yerlerden ithal edebiliyoruz. Bu konu hakkında akedemik bilimsel hukuki çalışmalar bizim kültürümüzden çıkmadığı için “Mobbing”in Türkiyeleştirilmiş terimi “ Yıldırma” kullanılıyor. Konunun farkındalığı ve çerçevesi başka yerden ithal olunca mobbinge çözümler etkili olmayabiliyor.
Yıldırma iş ahlakı ve iş etiği ile yakından ilgilidir. Bu olgunun çerçevesi, tanımı, terimi ithaldir fakat olayların kendisi ithal değildir. Vardır. Ofiste, okulda çalıştığınız yer her neresiyse orda durur. Odada duran koca fil gibi herkes mobbingi bilir, en az bir kez yaşar.
İş ahlakı ile ilgili düzenlemeler, tarihte Bizans kültürü “Lonca Teşkilatı” ve Anadolu adaptasyonu “Ahilik” kurallarına kadar uzanır. Hatta Ahilik, iş ahlakı Ahi Evran, Hacı Bektaşi Veli ve aleviler tarafından sahiplenilmiştir. Hayatın her alanında olduğu gibi teori, anlatım ve uygulama farkları iş ahlakında da vardır. Terimlerin menşei ithal yada orjinal olsun, sorunun çözümü ve praktisler önemlidir.
Mobbing bir sorundur. Mobbing bir suçtur. Verimliliği yok eder. Üretken bir toplum olabilmek için feyzi Bizans Loncası ve Ahilik kuralları mı olur, Borçlar Kanunu, Türk Ceza Kanunu mu olur, ya da genel ahlak kuralları, hatta din kuralları mı olur, bir şekilde ahlaklı bir iş yaşamı, iş dünyası kurulmalıdır. Aksi halde üretemeyen toplumlar gibi terim, çerçeve ithaline ve etkisiz çözümlerle kısır döngülere yüzyıllar boyu devam edilir.
Ahlaka önem veren ve gerçek hayatta uygulamaya dökülen kültürlerin iş yaşamları da bundan nasibini alır, ya daha az mobbing görürsünüz, ya da mobbingten sonra hakkınızı daha etkili bir şekilde arayabilirsiniz. Yaşadığınız kültürün iş yaşamının yanı sıra, çalıştığınız kurumun kültürü de mobbing için etkendir.
Patronunuzun kişisel ve profesyonel gelişimi, mobbinge maruz kalmanız konusunda en büyük faktörlerdendir. Patronun gelişmişliği, kurum kültürünün gelişmişliğini belirler. Kurumsal kültürün oluşmasında birincil sorumlu, patronlardır. Liderlik yetenekleri olan patronlar oluşturdukları kurum kültürü ile mobbing gibi ahlak dışı suç öğelerini kurum kültüründe bir araç olarak kullanmazlar. Mobbing yapılması konusunda, diğer çalışanlara müsamaha göstermek, gizli izin vermek yerine mobbinge etkili çözümler üretirler ve proaktiv yani önleyici davranırlar.
Bazı insan kaynakları ekolleri, iş yerinde çatışmayı maniplatif ve verimliliği artırıcı bir unsur olarak kullanmayı mübah görebilir. Bu durumda çatışmayı yönetmek için çok sağlam bir oyun kurucu yönetici ihtiyacı vardır. Çatışmanın dozu ve çerçevesi, yasal sonuçları her zaman istendiği gibi sonuçlanmayabilir. Tatlı rekabet ve olağan çatışma bir anda şirketin sürdürülebilirliğini riske edebilir. Atılan taşın ürkütülen kurbağaya değip değmeyeceği öngörülemeyebilir, hele de oyun kurucu tamamen tahmin edilemez yüksek risk faktörlü insan ve çatışmasına dayandırıyorsa her türlü sonuca hazır olmalıdır. Bu nitelikte yetişmiş ve profesyonel, yönetici yada patron bulmak zordur. Elinizi atınca elinize çarpan bollukta değillerdir. Bu sebeple kurum kültürünüzü çatışma ve mobbing üzerine kurmanız sandığınız kadar karlı ve verimli olmayabilir.
İşyerlerinde yine yabancı bir terim olan “turnover cost” vardır, ve “toxic”-zehirli iş ortamlarında bu yüksektir. Yani insanlar zehirli işyerlerinde verimli olamaz ve iş yerini terkeder.
Bir çok patron kapital sermayenin en önemli sermaye olduğu hissine kapılsa da kapital sermayenin sürdürülüp, işletilip, büyütülmesi için insan sermayesi yani çalışanlar anahtar role sahiptir. Parası olan herkes bir patron olabilir. Ama iyi bir patron, üretken bir iş yeri, zehirli olmayan çalışanların verimli olduğu bir işyerinin patronu herkes olamayabilir. Kaba ve gündelik tabirle “kıroyum amma para bende güç bende” kuralı her zaman işlemeyebilir. Her şeyin olduğu gibi mobbingin ve zehirli bir kurum kültürünün maliyetleri vardır. Bu maliyetlerin uzak bir zamanda veya kısa bir zamanda ödenmesi gerekebilir.
Bir iş görüşmesinde bile zehirli toxic bir işyeri kültürünü tanıyabilirsiniz. Görüşmeyi yapan yöneticinin kullandığı kelimeler, üslubu, sunuşu bile ipuçları verir. Mobbing alarmını bu aşamada alamazsanız mutlaka yasal deneme süresi bir aylık süreçte alırsınız. Hatta başkasına mevcut mobbingi bile detekte edebilirsiniz, algılayabilirsiniz. Daha önce bir mobbing deneyiminiz olduysa bu durumu detekte etmeniz kolaylaşır.
Mobbing basit bir eylemdir. Ahlaki yönden basittir. Mobbing yapan iş arkadaşını veya çalışanını hedef alarak yaptığı her katkıyı, ürettiği her işi dolaysıyla kişiyi, insanı değersizleştirir. Muallak ve dolambaçlı yollardan, imalı iletişimden beslenir. Ölçüsüz espriler vardır. Yerici geribildirimler vardır. Takdir yoktur, her yönden aşağılanmış hissedersiniz. Mobbingin yönü genelde üstten asta doğru olsa da bazen asttan üste, bazende sizinle aynı düzeyde çalışanlar tarafından da yapılabilir. Her türlü diyalog ve iş yazışması, kamera görüntüsü, iş-görev atamaları, izin işlemleri, geri bildirimler mobbinge uğradığınızın kanıtı olabilir.
Mobbingin profesyonel ve dozajlı kullanımı nadiren verimlilik hedefleyebilir fakat mobbingin asıl amacı, işi bıraktırmadır. Taraflardan biri diğerini işten attırmayı hedefler. Patronlar kıdem tazminatı ve işten çıkarılma kodları ile turnover cost- işi bırakma maliyetini azaltmayı ve mobbing kurbanına zarar vermeyi hedefler. Mobbingten sonra mobbingi yapan taraf bir tür hakimiyet ve zorbalık statüsü elde eder. İş yerinde patrondan sonra en etkili gücü zorbalıkla elde edip, kullanmaktan çekinmez. Cürret ve cesaret ayrımı, ahlak ve ahlaksızlık-zorbalık ayrımı yapılmalıdır.
Mobbingin genel çerçevesi ve Türkiye iş yaşamına yansıması, mobbing fenomenaları bu şekildedir. Daha spesifik örnek olaylar ve hukuki boyutu da ele alınabilir. Bu makalede mobbingin ahlaki boyutu, sonuçları, sebepleri, iş yaşamına etkileri ele alındı. Makaleyi okuyanlara umarım faydalı olur ve mobbing farkındalığı geliştirmeye yardımcı olur. İyi, verimli mobbingsiz çalışmalar herkese...
